„Það sem þið gerið er krítískur þáttur í þjóðaröryggi Íslendinga. Þið getið bókstaflega sagt, við erum ljós Íslands, þegar þið haldið ljósunum logandi í hamförum þá haldið þið einnig voninni lifandi um að þó það gefi á bátinn, þá verði þetta allt í lagi“.
Með þessum orðum lauk Sóley Kaldal áhættustýringar- og öryggisverkfræðingur síðasta erindinu sem flutt var á vorfundi Landsnets í Hörpu í gær, miðvikudaginn 5. mars.
Magnast spennan? Orkuöryggi á óvissutímum var yfirskrift fundarins, þar var verið að vísa í hvort það tækist að uppfæra flutningskerfið í hærra spennustig og bæta þannig orkuöryggi þjóðarinnar. Einnig var verið að vísa til meiri óvissu og spennu í alþjóðamálum og hvaða áhrif það getur haft á Ísland og orkuöryggi þjóðarinnar.
Þétt var setið í Norðurljósum í Hörpu og ávörpuðu bæði fjármála- og umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra fundargesti. Sigrún Björk Jakobsdóttir stjórnarformaður Landsnets opnaði fundinn og sagði m.a. að saga Landsnets væri saga uppbyggingar, árangurssaga í erfiðum aðstæðum. Hún ræddi líka hlutverk Landsnets og að öflugt flutningskerfi væri grunnforsenda grænnar framtíðar.
Framtaksleysi bitnar á orkuöryggi og verðmætasköpun
Daði Már Kristófersson fjármálaráðherra og Jóhann Páll Jóhannsson umhverfis-, orku og loftslagsráðherra töluðu báðir um mikilvægi þess að fjarlægja flöskuhálsa og einfalda ferla til að auka orkuöryggi og ná fram þeim lífsgæðum sem nútímasamfélag þarf.
Daði Már sagði að ekkert væri annað í stöðunni en að bretta upp ermar og tryggja getu kerfisins til þess að flytja orku. Þegar kæmi að uppbyggingu flutningskerfisins væri samstaða um þjóðhagslegt mikilvægi þess og að það kæmi ekki til greina að láta slíkt stranda á minniháttar hagsmunum.
Jóhann Páll tók í sama streng og sagði að framtaksleysi þegar kemur að orkuinnviðum bitnaði á orkuöryggi og verðmætasköpun. Þá benti hann á að tafir í lykilframkvæmdum vegna orkuflutnings séu dýrar fyrir samfélagið allt. Hann sagði að verkin ynnust ekki í einrúmi heldur með aðkomu fjölmargra og sagði að það væri til lítils að virkja ef orkan sæti bara föst eða tapaðist í stórum stíl þegar verið er að flytja hana.
Innviðaskuldin 86 milljarðar
Guðmundur Ingi Ásmundsson forstjóri Landsnets flutti sitt síðasta erindi sem forstjóri á fundinum en hann lætur af störfum í haust. Ragna Árnadóttir mun taka við stöðu forstjóra þann 1. ágúst næstkomandi.
Guðmundur fór yfir árangurinn sem náðst hefur síðustu 20 árin en fyrirtækið er í fremstu röð flutningsfyrirtækja í Evrópu á mörgum sviðum starfseminnar.
„Það eru þrír drifkraftar sem knýja á breytingar í orkumálum þjóðarinnar, orkuöryggi, orkusjálfstæði og orkuskipti. Þessir drifkraftar tengjast nánum böndum, því ef við náum árangri í orkuskiptum, meðal annars með því að byggja upp flutningskerfið, þá náum við árangri í orkuöryggi og tryggjum betur orkusjálfstæði Íslands.”
Orkuskiptin munu spara um 160 milljarða króna á ári í innflutningi mengandi orkugjafa og til að tryggja að árangri í þessum stóru málum þarf Landsnet að fjárfesta fyrir 200 milljarða króna á næstu 10 árum, sem er tvöföldun á efnahagsreikningi. Það eru blikur á lofti að okkur takist þetta sem þjóð í núverandi umhverfi leyfisveitingaferla.
Guðmundur fór einnig yfir að innviðaskuld þjóðarinnar í flutningsmannvirkjum væri orðin 86 milljarðar og færi einungis hækkandi ef frekari tafir yrðu á lykilframkvæmdum. Staðan er orðin þannig að ekki væri ávinningur af því að virkja frekar á Norður- og Austurlandi, þar sem veikleikar í byggðalínunni muni einungis leiða til meiri flutningstakmarkana.
Flutningstakmarkanirnar í dag kosta þjóðina 11-15 milljarða á ári í formi vannýttrar orku, aukins kostnaðar vegna flutningstapa, skerðinga og loftlagsskuldbindinga. Í þessa upphæð vantar töpuð tækifæri, sem eru jafnvel hærri upphæð sagði Guðmundur.
Guðmundur fór einnig yfir að núverandi viðskiptaumhverfi orkumála er barn síns tíma og ekki tækt til að takast á við þær breytingar sem eru hafnar og eru fram undan í orkukerfinu. Uppfæra þarf viðskiptakerfið, þannig að það sé gagnsærra og tryggi orkuöryggi þjóðarinnar og heimilanna betur ásamt því að tryggja hagkvæmasta orkuverð á hverjum tíma.
“Núverandi orkumarkaður getur ekki tekist á við breytingarnar sem eru byrjaðar og eru fram undan í orkumálum. Lítil hvatning er til nýsköpunar og orkunýtni í núverandi markaðsumhverfi. Það þarf að taka upp kerfi sem nýtir orkuna sem við framleiðum og flytjum, því það er ekki einungis hagkvæmt fyrir okkur Íslendinga, heldur er það einnig ein besta umhverfisaðgerð sem við getum ráðist í.”
Skýr skilaboð til fundargesta
Svandís Hlín Karlsdóttir og Nils Gústavsson tóku boltann á lofti frá Guðmundi og fóru yfir hvernig Landsnet ætlar að mæta framtíðinni og takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir. Þau ræddu sín á milli og við fundargesti um nýja kynslóð byggðalínu, leyfismálin og hvað við erum að gera til að auka öryggi, aðgengi og samkeppnishæfni.
Svandís ræddi um hvaða þýðingu orkuskiptin hafa og þjóðhagslegan ávinning þess að flutningskerfið verði styrkt. Orkuskipti og ný græn orkuframleiðsla leiða til þess að orkunýtni minnkar og þörf á sveigjanleika eykst. Til að tryggja orkuöryggi og samkeppnishæfni í verðum samhliða uppbyggingunni er mikilvægt að þróa viðskiptaumhverfið með æskilegum hvötum fyrir markaðsaðila til að bæta nýtingu innviða og orkuauðlinda sem best.
Nils fór yfir fjárfestingarnar, framgang lykilframkvæmda og óvissuna sem er í aðfangakeðjunni á alþjóðavísu m.a. vegna stríðsástands og mikillar uppbyggingar flutningskerfa út um allan heim. Eftirspurn eftir rafbúnaði í orkukerfi er mikil og afhendingartími langur. Tafir í skipulags- og leyfismálum í lykilframkvæmdum hjálpa ekki til í þeirri alþjóðlegu samkeppni sem Landsnet er í varðandi aðföng til uppbyggingar flutningskerfisins.
Þeirra skilaboð til fundargesta voru skýr - það þarf að styrkja flutningskerfið, einfalda leyfisferlin og byggja upp gagnsætt viðskiptaumhverfi.
Kærar þakkir til allra sem tóku þátt í fundinum með okkur. Hægt er að nálgast upptöku af fundinum á ásamt glærum frá fyrirlesurum á síðu vorfundarins.