Afhendingaröryggi
Inngangur
Samkvæmt reglugerð nr. 1048/2004, um gæði raforku og afhendingaröryggi, er afhendingaröryggi Landsnets metið út frá eftirfarandi stuðlum:
1) Stuðull um rofið álag (SRA)
2) Stuðull um meðallengd skerðingar, straumleysismínútur (SMS)
3) Kerfismínútur (KM)
4) Stuðull um skerta orkuafhendingu (SSO)
5) Stuðull um meðalskerðingu álags (SMA)
6) Áreiðanleikastuðull (AS)
Fyrirtækinu ber að setja sér opinber markmið um þrjá fyrstu stuðlana. Stuðlamarkmið Landsnets gilda um fyrirvaralausar truflanir í flutningskerfinu, þ.e. truflanir sem rekja má til bilunar í flutningskerfi Landsnets. Markmið Landsnets eru sett fyrir heildarflutningskerfið en ekki einstök landsvæði eða viðskiptavini. Stuðlar 1)–6) hafa verið reiknaðir út fyrir flutningskerfið í heild og niðurstöðurnar má finna hér að neðan í gröfum 7–13.
Stuðlarnir hafa að auki verið reiknaðir út fyrir þær truflanir í kerfi Landsnets sem rekja má til bilana í öðrum kerfum, þ.e. kerfum framleiðenda, dreifiveitna eða stórnotenda. Það er gert til að sýna hversu mikilvægt er að flutningskerfi Landsnets sé í stakk búið til að geta brugðist við aðstæðum sem geta skapast í öðrum kerfum. Samverkandi þættir vegna truflana í öðrum kerfum geta hæglega leitt af sér skerðingar vegna flutningstakmarkana flutningskerfis Landsnets. Í sumum tilvikum hafa stuðlar verið reiknaðir fyrir landsvæði til að sýna betur alvarleika truflana. Skilgreiningar og reikniformúlur fyrir hvern stuðul má nálgast í viðauka.
Stuðull um rofið álag (SRA)
Stuðull um rofið álag (SRA), þ.e. hlutfall samanlagðrar aflskerðingar ársins og mesta álags á flutningskerfið, var 0,21 árið 2020. Markmið Landsnets um að vera undir 0,85 fyrir heildarkerfið náðist. Graf 7 sýnir útreiknaðan SRA-stuðul síðustu 10 ára, annars vegar fyrir fyrirvaralausar truflanir í kerfi Landsnets og hins vegar fyrir þær truflanir í kerfi Landsnets sem má rekja til bilunar í öðrum kerfum.
Graf 7: SRA - Stuðull um rofið álag vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets og í öðrum kerfum
Stuðull um meðallengd skerðingar, straumleysismínútur (SMS)
Straumleysismínútur (SMS) hafa hingað til verið einn helsti mælikvarði á afhendingaröryggi flutningskerfisins. Stuðullinn er hlutfall samanlagðrar orkuskerðingar og heildarorkusölu flutningskerfisins umbreytt í mínútur.
Útreikningar miðast við heildarforgangsorkuskerðingu og heildarforgangsorkuúttekt í flutningskerfinu árið 2020. Markmið Landsnets er að straumleysismínútur fari ekki yfir 50 á ári til forgangsnotenda í landskerfinu vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets. Skerðingar á afhendingu sem orsakast af truflunum í öðrum kerfum, s.s. vinnslukerfi, dreifikerfi eða hjá stórnotendum, eru ekki teknar með í meginniðurstöðu fyrir flutningskerfið. Þá skal áréttað að skerðingar til notenda á skerðanlegum flutningi eru ekki teknar með við mat á straumleysismínútum flutningskerfisins. Í viðauka eru straumleysismínútur reiknaðar sérstaklega fyrir stóriðjuna og dreifiveitur.
Graf 8 sýnir straumleysismínútur forgangsálags vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfinu og vegna truflana hjá öðrum veitum samanborið við síðustu 10 ár. Í ár var SMS-stuðullinn vegna truflana í flutningskerfi Landsnets 12,45 mínútur sem er undir meðaltali. Straumleysismínútur vegna truflana sem eiga upptök sín í öðru kerfi var 9,55.
Graf 8: Útreiknaðar straumleysismínútur forgangsorku 2011 - 2020 vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets og í öðrum kerfum
Á grafi 9 er sýnd skipting straumleysismínútna eftir orsökum truflana. Í ár má rekja 7,10 straumleysismínútur af 12,45 til veðurs.**
Graf 9: Útreiknaðar straumleysismínútur forgangsorku 2011 - 2020 vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets, skipting eftir orsökum truflana
Kerfismínútur (KM)
Stuðullinn kerfismínútur (KM) gefur til kynna hve alvarlegt einstakt tilvik er. Hægt er að greina hvert tilvik skerðingar í alvarleikaflokka eftir kerfismínútnafjölda á eftirfarandi hátt:
Tafla 4: Skilgreining á alvarleikaflokkum truflana eftir kerfismínútum
| Kerfismínútuflokkur | Lengd truflunar |
|---|---|
| 0 | Undir 1 KM |
| 1 | Undir 10 KM |
| 2 | Undir 100 KM |
| 3 | Undir 1000 KM |
Markmið Landsnets er að engin truflun mælist yfir 10 kerfismínútur sem náðist árið 2020. Á grafi 10 má sjá fjölda þeirra fyrirvaralausu truflana í flutningskerfi Landsnet sem ollu skerðingu skipt eftir kerfismínútuflokkum.
Graf 10: Fyrirvaralausum truflunum í flutningskerfi Landsnets sem ollu skerðingu árin 2011-2020 skipt eftir kerfismínútuflokkum
Stuðull um skerta orkuafhendingu (SSO)
Stuðull um skerta orkuafhendingu (SSO) mælir skerta orkuafhendingu (Power Energy Curtailment Index) sem er hlutfall orkuskerðingar, ef afl hefði verið óbreytt allan skerðingartímann, og heildarafls á kerfið. Graf 11 sýnir útreiknað SSO árin 2011–2020 þegar tekið er tillit til fyrirvaralausra truflana í kerfi Landsnets og til samanburðar er sýnt SSO fyrir allar truflanir í heildarkerfinu.
Graf 11: Stuðull um skerta orkuafhendingu SSO vegna fyrirvaralausra truflana í kerfi Landsents síðustu 10 ár, samanborið við heildarkerfið
Stuðull um meðalskerðingu álags (SMA)
Stuðull um meðalskerðingu álags (SMA) er mælikvarði á meðalskerðingu í hverri truflun (Power Supply Average Curtailment Per Disturbance). Graf 12 sýnir útreiknaðan SMA-stuðul fyrir árin 2011–2020 þegar tekið er tillit til fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets. Til samanburðar er sýndur SMA-stuðull fyrir allar fyrirvaralausar truflanir í heildarkerfinu.
Graf 12: Stuðull um meðalskerðingu álags SMA vegna fyrirvaralausra truflana í flutingskerfi Landsnets síðustu 10 ár, samanborið við heildarkerfið
Áreiðanleikastuðull (AS)
Áreiðanleikastuðull (AS) sýnir áreiðanleika kerfis sem hlutfall af fjölda skertra klukkustunda ársins. Þetta er hlutfallslegur mælikvarði sem má umbreyta í prósentu. Graf 13 sýnir áreiðanleikastuðulinn umbreyttan í prósentur, ásamt markmiði Landsnets um að áreiðanleiki afhendingar forgangsraforku frá flutningskerfinu skuli vera yfir 99,9905%. Það samsvarar 50 straumleysismínútum á ári eða 0,833 skertum klukkustundum. Í ár var stuðullinn 99.998% og stóðst því markmiðið.
Bláa línan á grafi 13 sýnir útreiknaðan áreiðanleikastuðul þegar miðað er við forgangsorkuskerðingu vegna bilana í flutningskerfi Landsnets. Gráa línan sýnir útreiknaðan áreiðanleikastuðul þegar miðað er við forgangsraforkuskerðingu óháð uppruna bilana (heildarkerfinu).
Graf 13: Áreiðanleikastuðull forgangsálags vegna fyrirvaralausra truflana í flutningskerfi Landsnets síðustu 10 ár, samanborið við heildarkerfið
Vinnsla varaafls
Á svæðum þar sem flutnings- eða dreifikerfið er veikt hafa dreifiveitur komið upp varaaflsstöðvum sem framleiða raforku þegar truflanir verða á orkuafhendingu. Landsnet hefur aðgang að þessum stöðvum þegar truflanir verða í flutningskerfinu til að anna forgangsálagi. Það tekur vissan tíma að ræsa slíkar stöðvar og því verður ávallt straumlaust við fyrirvaralausar truflanir uns varaaflsstöð hefur verið ræst. Landsnet á sjálfvirka varaaflsstöð í Bolungarvík sem ræsir sig á hálfri mínútu og almennt forgangsálag í Bolungarvík er komið með rafmagn frá henni eftir um mínútu frá truflun. Ísafjörður er kominn með almennt forgangsálag um tveimur mínútum síðar.
Á grafi 14 er sýnd vinnsla varaaflsstöðva fyrir síðustu fimm ár. Í ár nam vinnsla varaaflsstöðva 907 MWst. vegna fyrirvaralausra rekstrartruflana í flutningskerfi Landsnets. Ef aðgengi að varaafli væri ekki fyrir hendi má ætla að straumleysismínútur til forgangsnotenda hefðu orðið 38,45 mínútur fyrir þetta ár í stað 12,45 mínútna.